臺灣南島語言

求聞百科,共筆求聞
台灣南島語
母語國家和地區中國台灣
族群台灣高山族
母語使用人數171,855(2005)
語系
文字原住民族語言書寫系統
官方地位
作為官方語言中華人民共和國 中國台灣
管理機構台灣「原民會」
語言代碼
ISO 639-3

台灣南島語(英語:Taiwanese Austronesian),是分類南島語系以下的一個分支,使用人口約有五十餘萬,主要分佈於台灣島上高山族居住地區,並可再細分成「北台灣南島語族」、「中台灣南島語族」、「南台灣南島語族」以及「東台灣南島語族」,[1]涵蓋多個語群,一共有28種語言,以台灣當局制定的所謂「族語羅馬字」為正寫法,使用人口約17萬人[注 1]。另外,世居於蘭嶼達悟人,其所使用之達悟語分類上實為南島語系馬來-玻里尼西亞語族巴丹語群,故不在此條目列項。

台灣南島語在整個南島語系中佔著極為特殊的地位,古南島語中所出現的動、植物群,常見於台灣島內不同的地形氣候區內,這些證據顯示台灣南島語十分古老。以這些語言研究上的證據作為基礎,甚至有相當多的語言學家相信台灣是整個南島民族的「祖居地」之一。

來源

南島民族的出台灣假說,認為台灣高山族的先祖來自亞洲大陸南部與中南半島,隨後由台灣島向東南亞島嶼擴散,形成南島民族。凌純聲認為百越族台灣高山族的先祖,也是南島民族的祖先。但是從語言學分析,這個假說仍有爭議,主要是因為漢語和古代百越人的語言與南島語之間沒有直接關聯性。李壬癸認為,從語言的關係看,古代漢民族、泰傣民族、南島民族的地理:分佈應該是漢民族在北,泰傣民族居中,南島民族在南。換言之,漢語與傣語有密切的接觸,傣語與南島語也有密切的接觸,但漢語與南島語卻沒有直接接觸的語言證據。

在南島語系的分類位置

事實上,愈來愈多的南島語言學者承認台灣南島語的重要性。就目前的語言學研究而言,台灣至少是最古老的南島民族居住地之一,甚至極可能就是古南島民族的發源地(參見Blust 1985;Bellwood 1991)。相關的語言學者對於台灣南島語言在整個南島語族的分類位置,有以下幾種不同的看法:

將「台灣南島語言」視為是「西部南島語」的一支

傳統上,語言學者依照所謂的「華理士分界線」(the Wallace line)將南島語族分成兩大類:中東部南島語(Oceanic,指大洋洲的中東部南島語)以及西部南島語(Hesperonesian,指非大洋洲的西部南島語)。戴恩(Dyen 1963)和土田滋(Tsuchida 1976)都認為台灣南島語言跟西部南島語比較接近,因此只是西部南島語群的一個分支,並無特殊的地位。這是代表傳統的分類法。

將「台灣南島語言」視為是「北部南島語」

奧德里庫爾(Haudricourt 1965)則把台灣南島語與東部南島語、西部南島語三分而立,並稱台灣南島語為北部南島語。

將「台灣南島語言」視為是南島語系的第一分支

達爾(Dahl 1976)認為台灣南島語保存了最多古南島語的特徵,應該被視為是整個南島語族的第一分支。在這個基礎上,白樂思(Blust 1982)進一步把南島語族分為四個分支:泰雅群、鄒語群、排灣群、以及馬來亞波利尼西亞群。而後期研究中,白樂思(Blust 1999)依據音韻特徵,將原本歸入排灣群的一些分支獨立出來,將南島語族分為十個分支:泰雅群、西北群、西部平原群、鄒語群、魯凱群、排灣群、卑南群、布群、東台灣南島語群、以及馬來亞波利尼西亞群。[2]在超過1,200種的南島語族語言當中,數量上只有20幾種的台灣南島語竟然被劃分成九個不同的語群,佔了十個南島語群當中的九個,其在南島語系中的重要地位自然不言可喻。

也是基於同樣的考慮,有些學者則將南島語系分成兩大部分,一部份是台灣南島語群,另一部份則是馬來亞-波利尼西亞語群,這也是Ethnologue: Languages of the World(2004)目前所採取的分類方式。在該語言資料庫所收集的1,262個南島語系語言當中,這些語言被分成兩大類,其中23個屬於台灣南島語的語言被歸類為「台灣南島語族」(Formosan),另外1,239個其他的不同語言則被歸類為「馬來亞-波利尼西亞語族」(Malayo-Polynesian)。

分類系譜

台灣南島語言依計算方式不同,可有16至20多個語種,以下語種分類以《民族語》為基礎,[3]同時參考李壬癸(2006)之分類,將台灣南島語分為北台灣南島語族中台灣南島語族南台灣南島語族、以及東台灣南島語族四個分支。

特徵

台灣南島語言在詞彙方面保存了古南島民族的文化特色。音韻系統中,多數語言有五個母音輔音分清濁,不分送氣;有輕重音,但無類似漢語的聲調。構詞屬於黏着語類型,一個詞是由一個詞根和多個詞綴所組成,故而為多音節[5]。在句法上,南島語言最重要的特徵是焦點系統,而在南島語中最完整地保留這項特徵的,正是台灣南島語。所謂的焦點系統,是指以詞綴格位標記來突顯語句訊息當中的重心焦點。[6]

詞彙

將台灣南島語言各方言及蘭嶼的達悟語的詞彙比較,原始南島語置於首列,以茲比較[7]

詞彙 1 2 3 4 5 眼睛 日子 我們(包含式 什麼
原始南島語 *əsa
*isa
*duSa *təlu *Səpat *lima *Cau *maCa *(w)asu *qaləjaw *baqəRu *i-kita *n-anu *Sapuy
阿美語 秀姑巒阿美語 cecay tosa tolo sepat lima tamdaw/
kalotamdaw
mata waco^ 'orip fa^lohay kami maan/
mimaan
lamal/
namal
海岸阿美語 cecay tosa tolo sepat lima tamdaw/
pangcah
mata waco romi'ad falohay kita o maan namal
馬蘭阿美語 cecay tosa tolo sepat lima tamdaw/
kalotamdaw
mata waco romi'ad/
'orip
fa^lohay kita maan/
manan/
mimaan
namal
恆春阿美語 cecay tosa tolo sepat lima tamdaw/
kalotamdaw
mata wacu 'orip faelohay kami maan/
mimaan
namal
南勢阿美語 cecay tusa tulu sepat lima tamdaw/
tamtamdaw/
pangcah
mata wacu remiad baluhayay kami maan/
mimaan
lamal
泰雅語 賽考利克泰雅語 qutux sazing cyugal payat magal 'tayal roziq huzil ryax giqas ita' nanu' puniq
四季泰雅語 qutux saying tyugan payat magan cquliq royiq hoyil ryax gqayus cami nanu/
hmcwa
puniq
澤敖利泰雅語 utux sazing tugan/
cyugan
payat magan tayan rozi/
rawzi
huzin/
hozin
ryax g'anus/
atarasiy
ita nanu puni
宜蘭澤敖利泰雅語 utux sa'ing tugan payat magan cyoli/
c'oli
royi hoying ryax g'anus ita lalu/
mhcwa
puni
汶水泰雅語 qutux usayng tugal sapaat imagal itaal rawweq xuwil riax giqas ta'/
ita'
humicuwa'/
hnanuwan
hapuneq/
hapuy
萬大泰雅語 utux sa'ing tugal parat ramagal ci'uli'/
Itaral
rori huril rex ga'arus ita' amol rana'
排灣語 東排灣語 ita drusa tjelu sepatj lima caucau maca vatu qadaw vaquan tja anema/
kemuda
sapui
北排灣語 ita drusa tjelu sepatj lima cawcau/
kacalisian
maca vatu 'adav va'uan ti tjen/
ti mitja
anema/
kemuda
sapuy
中排灣語 ita drusa tjelu sepatj lima caucau/
na caucauanga
maca vatu qadav vaquan timitja/
nimitja
anema/
kemuda
sapui
南排灣語 ita drusa tjelu sepatj lima caucau maca vatu inaqadavan vaquan tiamen anema sapuy
布語 卓群布語 ta a dusa taau paat hima bunun mata acu qanian baqlu inita ma-az sapuz
卡群布語 tas'a dusa' tau pat hima' bunun mata' acu' qani'an/
diqanin
baqlu ata ma/maq/ma'a/
maqa/
ma'aqtu
sapuz
丹群布語 tas-a dusa tau paat hima bunun mata' asu qani-anan baqlu mita maan/
manan/
mimaan
sapuz
巒群布語 tasa dusa tau pat hima bunun mata asu/
tu-tut
qanian baklu ata ma aq/
mavia tu
sapuz
群群布語 tasa dusa tau pat ima bunun mata asu hanian bahlu kata/
mita
maz/
mikuabin tu
sapuz
卑南語 南王卑南語 sa druwa telu pat lima trau matra suwan wari bekal/
bekalan
ta/
tayta
amanay apuy
知本卑南語 isa zuwa telu pat lima trau matra suwan wari vekalan ta/
inta
eman apuy
初鹿卑南語 isa zuwa tulu pat lima trau matra suwan wari vekal ta/
inta
eman apuy
建和卑南語 isa zuwa telu pat lima cau maca suwan wari vekal ta/
inta
eman apuy
魯凱語 東魯凱語 eea drosa tolo so'ate lima lraomase maca taw'ong vaiyana bawa kota konai manema tomatoma a'oy
大武魯凱語 ea drusa tulru supate lrima umase maca taupungu vai bauwa kuta manema/
aituma
apui
霧台魯凱語 itha drusa tulru supate lrima umawmase maca taupungu vai bavane kuta manemane apwi
茂林魯凱語 drɨga drusa tulru pate rima cquliq maca atho viene bovva mitia nanu/
hmcwa
apuru
多納魯凱語 nega drosa too pate yima coaw maca atho va'iyane baowane kita manini apoi
萬山魯凱語 neka nosa tulru pate lrima ocao lringao ta'olro menanae vao'ae imite lalu/
mhcwa
apoi
鄒語 coni yuso tuyu sʉptʉ eimo cou mcoo av'u hie faeva a'to cuma. puzu
賽夏語 'aehae' roSa' to:o' Sopat haseb/
:aseb
mae'iyaeh masa' 'aehoe' hahila: SaSo' 'ita' kano' hapoy
邵語 tata tusha turu shpaat tarima thau matha atu qali faqlhu ita numa apuy
太魯閣語 kingal/
uwin
dha tru spat rima seejiq dowriq huling jiyax bgurah ita manu tahut
賽德克語 德路固語 kingal dha tru spac rima seejiq dowriq huling jiyax bgurah ita manu puniq/
tahut
都達語 kingal dha tru spac rima seejiq/
seediq
dawriq/
dowriq
huling jiyax/
diyax
burah ita manu tmahu/
mtahu
德固達雅語 kingal daha teru sepac rima seediq doriq huling ali bgurah ita maanu puniq
撒奇萊雅語 cacay tusa tulu sepat lima tademaw/
Sakizaya
mata wacu demiad baluhay kita canan/
mihica
lamal
噶瑪蘭語 ussiq uzusa utulu usepat ulima lazat mata wasu deddan tasu ay aita niana Ramaz
拉阿魯哇語 ucani usua utulu upatʉ ulima cucu'u vulaihli tasau aari varu'u ihlahlamu misaini apuhlu
卡那卡那富語 ucani urucin uturu usʉʉpatʉ urima cau vo'in tacau taniara vo'oorua iikita neni 'apuru
大武壠語 caha' ruha toho paha' hima pinalang mata cau maki vahu kita mang apui
巴丹語群 達悟語 asa doa atlo apat lima tao mata ino araraw vayo ta ikong apoy
伊巴丹語 asa dadowa tatdo apat lima tao mata chito araw va-yo yaten ango apoy

註釋

  1. 根據Ethnologue: Languages of the World (2005a)的資料。精確的數目是171,855人。未列入不屬於台灣南島語的達悟語使用人口。

參考文獻

引用

  1. 李壬癸. The internal relationships of Formosan languages (台湾南岛语的内部关系). 2006 [2019-07-17]. 
  2. Robert Blust. 1999. Subgrouping, Circularity and Extinction: Some issues in Austronesian comparative linguistics. In Elizabeth Zeitoun and Paul Jen-kuei Li (eds.), Selected papers from the Eighth International Conference on Austronesian Linguistics, 1-54. Taipei, Taiwan: Academia Sinica.
  3. Ethnologue: Languages of the World - Austronesian. [2019-07-18]. 
  4. 李, 壬癸. 珍惜台湾南岛语言. 台灣本鋪:前衛出版社. 2010: 148–154. ISBN 978-957-801-635-4. 
  5. 台灣「自然科學博物館」,2001
  6. 何大安、楊秀芳,2000
  7. 「原住民族語言研究發展中心」. “族语”千词表. [2020-08-30]. 

來源

  • Bellwood, Peter. 1991. The Austronesian Dispersal and the Origins of Languages. Scientific American July: 88-93.
  • Blust, Robert. 1982. The Linguistic Value of the Wallace Line. Bulletin of the Institute of History and Philology, Academia Sinica 138: 231-50.
  • Blust, Robert. 1985. The Austronesian Homeland: A Linguistic Perspective. Asian Perspective 26, no. 1: 45-67.
  • Dahl, Otto Christian. 1976. Proto-Austronesian. Stockholm: Scandinavian Institute of Asian Studies, Monograph Series 15.
  • Dyen, Isidore. 1963. The Position of the Malayo-Polynesian Languages of Formosa. Asian Perspectives 7, no. 1-2: 261-71.
  • Ethnologue: Languages of the World. 2004. Language Family Trees: Austronesian [online]. Dallas, Tex.: Ethnologue: Languages of the World, [cited 28 October 2004]. Available from World Wide Web: [1] .
  • Ethnologue: Languages of the World. 2005a. Languages of Taiwan [online]. Dallas, Tex.: Ethnologue: Languages of the World, [cited 19 January 2005]. Available from World Wide Web: [2].
  • Ethnologue: Languages of the World. 2005b. Language Family Trees: Austronesian, Formosan [online]. Dallas, Tex.: Ethnologue: Languages of the World, [cited 19 January 2005]. Available from World Wide Web: [3] .
  • 台灣「自然科學博物館」,2001,人口與分佈,見南島語族 [online]。台中:自然科學博物館。[引用於2005年1月19日]。全球資訊網網址:[4]
  • Haudricourt, Andr G. 1965. Problems of Austronesian Comparative Philology. Lingua 14 : 315-29.
  • 何大安、楊秀芳,2000,南島語與台灣南島語。收於:吳靜蘭,2000,阿美語參考語法。台北:遠流。
  • Tsuchida, Shigeru. 1976. Reconstruction of Proto-Tsouic Phonology. Ph.D. diss., Yale University .
  • 「中央研究院」語言學研究所,台灣南島語數位典藏 [online]。台北:「中央研究院」語言學研究所。[引用於2005年1月19日]。全球資訊網網址:[5]

延伸閱讀

  • 安倍明義,1930,蕃語研究。台北:蕃語研究會。
  • Blundell, David. eds. 2000. Austronesian Taiwan: Linguistics, History, Ethnology, and Prehistory. Berkeley, Calif.: Phoebe Hearst A. Museum of Anthropology.
  • 陳康,1992,台灣高山族語言。北京:中央民族學院出版社。
  • 漢語與南島語言談分析學術研討會,1997,漢語與南島語言談分析學術研討會會前論文集。台北:台灣大學語言學研究所。
  • 李壬癸,1992a,台灣南島語言的語音符號系統。台北:教育部教育研究委員會。
  • 李壬癸,1992b,台灣南島語言的內部與對外關係。台東市:國立台灣史前文化博物館籌備處。
  • 李壬癸 編審,1993,台灣南島語言研究論文日文中譯彙編,黃秀敏 譯。台東市:國立台灣史前文化博物館籌備處。
  • 李壬癸,2004,台灣南島語言論文選集。台北:中央研究院語言學研究所。
  • Li, Jen-kuei, Cheng-hwa Tsang Tsang, Ying-kuei Huang, Dah-an Ho, and Chiu-yu Tseng. eds. 1995. Austronesian Studies Relating to Taiwan. Taipei: Institute of History and Philology, Academia Sinica.
  • 土田滋、山田幸宏、森口恆一,1991,台灣‧平埔族の言語資料の整理と分析,1989-1990年度科學研究成果報告書。東京:東京大學言語學系。

外部連結

參見