台湾南岛语言

求闻百科,共笔求闻
台湾南岛语
母语国家和地区中国台湾
族群台湾高山族
母语使用人数171,855(2005)
语系
文字原住民族语言书写系统
官方地位
作为官方语言中华人民共和国 中国台湾
管理机构台湾“原民会”
语言代码
ISO 639-3

台湾南岛语(英语:Taiwanese Austronesian),是分类南岛语系以下的一个分支,使用人口约有五十余万,主要分布于台湾岛上高山族居住地区,并可再细分成“北台湾南岛语族”、“中台湾南岛语族”、“南台湾南岛语族”以及“东台湾南岛语族”,[1]涵盖多个语群,一共有28种语言,以台湾当局制定的所谓“族语罗马字”为正写法,使用人口约17万人[注 1]。另外,世居于兰屿达悟人,其所使用之达悟语分类上实为南岛语系马来-玻里尼西亚语族巴丹语群,故不在此条目列项。

台湾南岛语在整个南岛语系中占著极为特殊的地位,古南岛语中所出现的动、植物群,常见于台湾岛内不同的地形气候区内,这些证据显示台湾南岛语十分古老。以这些语言研究上的证据作为基础,甚至有相当多的语言学家相信台湾是整个南岛民族的“祖居地”之一。

来源

南岛民族的出台湾假说,认为台湾高山族的先祖来自亚洲大陆南部与中南半岛,随后由台湾岛向东南亚岛屿扩散,形成南岛民族。凌纯声认为百越族台湾高山族的先祖,也是南岛民族的祖先。但是从语言学分析,这个假说仍有争议,主要是因为汉语和古代百越人的语言与南岛语之间没有直接关联性。李壬癸认为,从语言的关系看,古代汉民族、泰傣民族、南岛民族的地理:分布应该是汉民族在北,泰傣民族居中,南岛民族在南。换言之,汉语与傣语有密切的接触,傣语与南岛语也有密切的接触,但汉语与南岛语却没有直接接触的语言证据。

在南岛语系的分类位置

事实上,愈来愈多的南岛语言学者承认台湾南岛语的重要性。就目前的语言学研究而言,台湾至少是最古老的南岛民族居住地之一,甚至极可能就是古南岛民族的发源地(参见Blust 1985;Bellwood 1991)。相关的语言学者对于台湾南岛语言在整个南岛语族的分类位置,有以下几种不同的看法:

将“台湾南岛语言”视为是“西部南岛语”的一支

传统上,语言学者依照所谓的“华理士分界线”(the Wallace line)将南岛语族分成两大类:中东部南岛语(Oceanic,指大洋洲的中东部南岛语)以及西部南岛语(Hesperonesian,指非大洋洲的西部南岛语)。戴恩(Dyen 1963)和土田滋(Tsuchida 1976)都认为台湾南岛语言跟西部南岛语比较接近,因此只是西部南岛语群的一个分支,并无特殊的地位。这是代表传统的分类法。

将“台湾南岛语言”视为是“北部南岛语”

奥德里库尔(Haudricourt 1965)则把台湾南岛语与东部南岛语、西部南岛语三分而立,并称台湾南岛语为北部南岛语。

将“台湾南岛语言”视为是南岛语系的第一分支

达尔(Dahl 1976)认为台湾南岛语保存了最多古南岛语的特征,应该被视为是整个南岛语族的第一分支。在这个基础上,白乐思(Blust 1982)进一步把南岛语族分为四个分支:泰雅群、邹语群、排湾群、以及马来亚波利尼西亚群。而后期研究中,白乐思(Blust 1999)依据音韵特征,将原本归入排湾群的一些分支独立出来,将南岛语族分为十个分支:泰雅群、西北群、西部平原群、邹语群、鲁凯群、排湾群、卑南群、布群、东台湾南岛语群、以及马来亚波利尼西亚群。[2]在超过1,200种的南岛语族语言当中,数量上只有20几种的台湾南岛语竟然被划分成九个不同的语群,占了十个南岛语群当中的九个,其在南岛语系中的重要地位自然不言可喻。

也是基于同样的考虑,有些学者则将南岛语系分成两大部分,一部分是台湾南岛语群,另一部分则是马来亚-波利尼西亚语群,这也是Ethnologue: Languages of the World(2004)目前所采取的分类方式。在该语言资料库所收集的1,262个南岛语系语言当中,这些语言被分成两大类,其中23个属于台湾南岛语的语言被归类为“台湾南岛语族”(Formosan),另外1,239个其他的不同语言则被归类为“马来亚-波利尼西亚语族”(Malayo-Polynesian)。

分类系谱

台湾南岛语言依计算方式不同,可有16至20多个语种,以下语种分类以《民族语》为基础,[3]同时参考李壬癸(2006)之分类,将台湾南岛语分为北台湾南岛语族中台湾南岛语族南台湾南岛语族、以及东台湾南岛语族四个分支。

特征

台湾南岛语言在词汇方面保存了古南岛民族的文化特色。音韵系统中,多数语言有五个母音辅音分清浊,不分送气;有轻重音,但无类似汉语的声调。构词属于黏着语类型,一个词是由一个词根和多个词缀所组成,故而为多音节[5]。在句法上,南岛语言最重要的特征是焦点系统,而在南岛语中最完整地保留这项特征的,正是台湾南岛语。所谓的焦点系统,是指以词缀格位标记来突显语句讯息当中的重心焦点。[6]

词汇

将台湾南岛语言各方言及兰屿的达悟语的词汇比较,原始南岛语置于首列,以兹比较[7]

词汇 1 2 3 4 5 眼睛 日子 我们(包含式 什么
原始南岛语 *əsa
*isa
*duSa *təlu *Səpat *lima *Cau *maCa *(w)asu *qaləjaw *baqəRu *i-kita *n-anu *Sapuy
阿美语 秀姑峦阿美语 cecay tosa tolo sepat lima tamdaw/
kalotamdaw
mata waco^ 'orip fa^lohay kami maan/
mimaan
lamal/
namal
海岸阿美语 cecay tosa tolo sepat lima tamdaw/
pangcah
mata waco romi'ad falohay kita o maan namal
马兰阿美语 cecay tosa tolo sepat lima tamdaw/
kalotamdaw
mata waco romi'ad/
'orip
fa^lohay kita maan/
manan/
mimaan
namal
恒春阿美语 cecay tosa tolo sepat lima tamdaw/
kalotamdaw
mata wacu 'orip faelohay kami maan/
mimaan
namal
南势阿美语 cecay tusa tulu sepat lima tamdaw/
tamtamdaw/
pangcah
mata wacu remiad baluhayay kami maan/
mimaan
lamal
泰雅语 赛考利克泰雅语 qutux sazing cyugal payat magal 'tayal roziq huzil ryax giqas ita' nanu' puniq
四季泰雅语 qutux saying tyugan payat magan cquliq royiq hoyil ryax gqayus cami nanu/
hmcwa
puniq
泽敖利泰雅语 utux sazing tugan/
cyugan
payat magan tayan rozi/
rawzi
huzin/
hozin
ryax g'anus/
atarasiy
ita nanu puni
宜兰泽敖利泰雅语 utux sa'ing tugan payat magan cyoli/
c'oli
royi hoying ryax g'anus ita lalu/
mhcwa
puni
汶水泰雅语 qutux usayng tugal sapaat imagal itaal rawweq xuwil riax giqas ta'/
ita'
humicuwa'/
hnanuwan
hapuneq/
hapuy
万大泰雅语 utux sa'ing tugal parat ramagal ci'uli'/
Itaral
rori huril rex ga'arus ita' amol rana'
排湾语 东排湾语 ita drusa tjelu sepatj lima caucau maca vatu qadaw vaquan tja anema/
kemuda
sapui
北排湾语 ita drusa tjelu sepatj lima cawcau/
kacalisian
maca vatu 'adav va'uan ti tjen/
ti mitja
anema/
kemuda
sapuy
中排湾语 ita drusa tjelu sepatj lima caucau/
na caucauanga
maca vatu qadav vaquan timitja/
nimitja
anema/
kemuda
sapui
南排湾语 ita drusa tjelu sepatj lima caucau maca vatu inaqadavan vaquan tiamen anema sapuy
布语 卓群布语 ta a dusa taau paat hima bunun mata acu qanian baqlu inita ma-az sapuz
卡群布语 tas'a dusa' tau pat hima' bunun mata' acu' qani'an/
diqanin
baqlu ata ma/maq/ma'a/
maqa/
ma'aqtu
sapuz
丹群布语 tas-a dusa tau paat hima bunun mata' asu qani-anan baqlu mita maan/
manan/
mimaan
sapuz
峦群布语 tasa dusa tau pat hima bunun mata asu/
tu-tut
qanian baklu ata ma aq/
mavia tu
sapuz
群群布语 tasa dusa tau pat ima bunun mata asu hanian bahlu kata/
mita
maz/
mikuabin tu
sapuz
卑南语 南王卑南语 sa druwa telu pat lima trau matra suwan wari bekal/
bekalan
ta/
tayta
amanay apuy
知本卑南语 isa zuwa telu pat lima trau matra suwan wari vekalan ta/
inta
eman apuy
初鹿卑南语 isa zuwa tulu pat lima trau matra suwan wari vekal ta/
inta
eman apuy
建和卑南语 isa zuwa telu pat lima cau maca suwan wari vekal ta/
inta
eman apuy
鲁凯语 东鲁凯语 eea drosa tolo so'ate lima lraomase maca taw'ong vaiyana bawa kota konai manema tomatoma a'oy
大武鲁凯语 ea drusa tulru supate lrima umase maca taupungu vai bauwa kuta manema/
aituma
apui
雾台鲁凯语 itha drusa tulru supate lrima umawmase maca taupungu vai bavane kuta manemane apwi
茂林鲁凯语 drɨga drusa tulru pate rima cquliq maca atho viene bovva mitia nanu/
hmcwa
apuru
多纳鲁凯语 nega drosa too pate yima coaw maca atho va'iyane baowane kita manini apoi
万山鲁凯语 neka nosa tulru pate lrima ocao lringao ta'olro menanae vao'ae imite lalu/
mhcwa
apoi
邹语 coni yuso tuyu sʉptʉ eimo cou mcoo av'u hie faeva a'to cuma. puzu
赛夏语 'aehae' roSa' to:o' Sopat haseb/
:aseb
mae'iyaeh masa' 'aehoe' hahila: SaSo' 'ita' kano' hapoy
邵语 tata tusha turu shpaat tarima thau matha atu qali faqlhu ita numa apuy
太鲁阁语 kingal/
uwin
dha tru spat rima seejiq dowriq huling jiyax bgurah ita manu tahut
赛德克语 德路固语 kingal dha tru spac rima seejiq dowriq huling jiyax bgurah ita manu puniq/
tahut
都达语 kingal dha tru spac rima seejiq/
seediq
dawriq/
dowriq
huling jiyax/
diyax
burah ita manu tmahu/
mtahu
德固达雅语 kingal daha teru sepac rima seediq doriq huling ali bgurah ita maanu puniq
撒奇莱雅语 cacay tusa tulu sepat lima tademaw/
Sakizaya
mata wacu demiad baluhay kita canan/
mihica
lamal
噶玛兰语 ussiq uzusa utulu usepat ulima lazat mata wasu deddan tasu ay aita niana Ramaz
拉阿鲁哇语 ucani usua utulu upatʉ ulima cucu'u vulaihli tasau aari varu'u ihlahlamu misaini apuhlu
卡那卡那富语 ucani urucin uturu usʉʉpatʉ urima cau vo'in tacau taniara vo'oorua iikita neni 'apuru
大武垅语 caha' ruha toho paha' hima pinalang mata cau maki vahu kita mang apui
巴丹语群 达悟语 asa doa atlo apat lima tao mata ino araraw vayo ta ikong apoy
伊巴丹语 asa dadowa tatdo apat lima tao mata chito araw va-yo yaten ango apoy

注释

  1. 根据Ethnologue: Languages of the World (2005a)的资料。精确的数目是171,855人。未列入不属于台湾南岛语的达悟语使用人口。

参考文献

引用

  1. 李壬癸. The internal relationships of Formosan languages (台湾南岛语的内部关系). 2006 [2019-07-17]. 
  2. Robert Blust. 1999. Subgrouping, Circularity and Extinction: Some issues in Austronesian comparative linguistics. In Elizabeth Zeitoun and Paul Jen-kuei Li (eds.), Selected papers from the Eighth International Conference on Austronesian Linguistics, 1-54. Taipei, Taiwan: Academia Sinica.
  3. Ethnologue: Languages of the World - Austronesian. [2019-07-18]. 
  4. 李, 壬癸. 珍惜台湾南岛语言. 台湾本铺:前卫出版社. 2010: 148–154. ISBN 978-957-801-635-4. 
  5. 台湾“自然科学博物馆”,2001
  6. 何大安、杨秀芳,2000
  7. “原住民族语言研究发展中心”. “族语”千词表. [2020-08-30]. 

来源

  • Bellwood, Peter. 1991. The Austronesian Dispersal and the Origins of Languages. Scientific American July: 88-93.
  • Blust, Robert. 1982. The Linguistic Value of the Wallace Line. Bulletin of the Institute of History and Philology, Academia Sinica 138: 231-50.
  • Blust, Robert. 1985. The Austronesian Homeland: A Linguistic Perspective. Asian Perspective 26, no. 1: 45-67.
  • Dahl, Otto Christian. 1976. Proto-Austronesian. Stockholm: Scandinavian Institute of Asian Studies, Monograph Series 15.
  • Dyen, Isidore. 1963. The Position of the Malayo-Polynesian Languages of Formosa. Asian Perspectives 7, no. 1-2: 261-71.
  • Ethnologue: Languages of the World. 2004. Language Family Trees: Austronesian [online]. Dallas, Tex.: Ethnologue: Languages of the World, [cited 28 October 2004]. Available from World Wide Web: [1] .
  • Ethnologue: Languages of the World. 2005a. Languages of Taiwan [online]. Dallas, Tex.: Ethnologue: Languages of the World, [cited 19 January 2005]. Available from World Wide Web: [2].
  • Ethnologue: Languages of the World. 2005b. Language Family Trees: Austronesian, Formosan [online]. Dallas, Tex.: Ethnologue: Languages of the World, [cited 19 January 2005]. Available from World Wide Web: [3] .
  • 台湾“自然科学博物馆”,2001,人口与分布,见南岛语族 [online]。台中:自然科学博物馆。[引用于2005年1月19日]。全球资讯网网址:[4]
  • Haudricourt, Andr G. 1965. Problems of Austronesian Comparative Philology. Lingua 14 : 315-29.
  • 何大安、杨秀芳,2000,南岛语与台湾南岛语。收于:吴静兰,2000,阿美语参考语法。台北:远流。
  • Tsuchida, Shigeru. 1976. Reconstruction of Proto-Tsouic Phonology. Ph.D. diss., Yale University .
  • “中央研究院”语言学研究所,台湾南岛语数位典藏 [online]。台北:“中央研究院”语言学研究所。[引用于2005年1月19日]。全球资讯网网址:[5]

延伸阅读

  • 安倍明义,1930,蕃语研究。台北:蕃语研究会。
  • Blundell, David. eds. 2000. Austronesian Taiwan: Linguistics, History, Ethnology, and Prehistory. Berkeley, Calif.: Phoebe Hearst A. Museum of Anthropology.
  • 陈康,1992,台湾高山族语言。北京:中央民族学院出版社。
  • 汉语与南岛语言谈分析学术研讨会,1997,汉语与南岛语言谈分析学术研讨会会前论文集。台北:台湾大学语言学研究所。
  • 李壬癸,1992a,台湾南岛语言的语音符号系统。台北:教育部教育研究委员会。
  • 李壬癸,1992b,台湾南岛语言的内部与对外关系。台东市:国立台湾史前文化博物馆筹备处。
  • 李壬癸 编审,1993,台湾南岛语言研究论文日文中译汇编,黄秀敏 译。台东市:国立台湾史前文化博物馆筹备处。
  • 李壬癸,2004,台湾南岛语言论文选集。台北:中央研究院语言学研究所。
  • Li, Jen-kuei, Cheng-hwa Tsang Tsang, Ying-kuei Huang, Dah-an Ho, and Chiu-yu Tseng. eds. 1995. Austronesian Studies Relating to Taiwan. Taipei: Institute of History and Philology, Academia Sinica.
  • 土田滋、山田幸宏、森口恒一,1991,台湾‧平埔族の言语资料の整理と分析,1989-1990年度科学研究成果报告书。东京:东京大学言语学系。

外部链接

参见